Gia đình tôi sinh sống ổn định tại một ngôi nhà ở quê hơn 30 năm nay. Mảnh đất này do ông bà nội tôi để lại, đã có sổ đỏ đứng tên mẹ.

Trước sân là khoảng đất lát gạch, rộng chừng 15 m2, từ lâu nay làm nơi để xe, trồng cây cảnh và phơi đồ. Không ai trong xóm có ý kiến gì.

Tuy nhiên, sau khi mẹ tôi mất đầu năm nay và tôi làm thủ tục khai nhận di sản thì một người hàng xóm bất ngờ đến "đòi lại" phần sân trước, nói đó là đất nhà họ, từ xưa đã "cho mẹ tôi mượn tạm" để tiện đi lại. Họ không có giấy tờ gì nhưng lại đưa ra một mảnh giấy viết tay, có chữ ký mẹ tôi và có người làm chứng, ghi nhận sự việc. Họ đòi tôi phải tháo bỏ hàng rào và trả lại đất.

Phần sân này không có trong sổ đỏ, nhưng chúng tôi đã sử dụng liên tục, công khai, không tranh chấp từ hơn ba thập kỷ.

Tôi muốn hỏi, trong trường hợp này, liệu tôi có quyền giữ phần đất đang sử dụng ổn định không? Việc họ "đòi lại" sau hàng chục năm có giá trị pháp lý không? Nếu họ khởi kiện, tôi cần làm gì để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình?

Nếu trường hợp mảnh giấy viết tay kia là mẹ tôi viết thật, và người làm chứng kia xác nhận sự việc thì tôi có phải trả lại 15 m2 đất này không?

Độc giả Đức Công

Luật sư tư vấn: 

Theo quy định tại Điều 166 Bộ luật Dân sự, chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản có quyền đòi lại tài sản từ người chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. Tuy nhiên, để đòi được tài sản thì pháp luật đòi hỏi người đòi phải chứng minh được họ là chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp tài sản đó.

Về thời hiệu, khoản 2, 3 Điều 155 Bộ luật Dân sự quy định không áp dụng thời hiệu khởi kiện đối với yêu cầu bảo vệ quyền sở hữu cũng như tranh chấp về quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai. Do vậy, việc cho mượn đất bất kể là bao lâu thì chủ đất vẫn có quyền đòi lại theo quy định của pháp luật.

Đối chiếu quy định nói trên, chúng tôi cho rằng chỉ với tờ giấy mượn đất có chữ ký của mẹ bạn thì chưa đủ căn cứ chứng minh yêu cầu đòi đất của người hàng xóm là có căn cứ và hợp pháp mà cần phải dựa vào một số yếu tố khác như:

Thứ nhất, giấy tờ, tài liệu chứng minh họ là chủ sử dụng đất (Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bằng khoán điền thổ, sổ mục kê, sổ địa chính, bản đồ địa chính qua các thời kỳ...), việc kê khai sử dụng đất qua các lần tổng kiểm kê đất đai trên cả nước để lập bản đồ (299, 364...)

Thứ hai, cần trưng cầu giám định chữ ký, chữ viết của mẹ bạn trên giấy mượn đất nếu như gia đình bạn nghi ngờ đó không phải là chữ ký, chữ viết của mẹ bạn. Về mặt cảm quan, bạn cũng có thể cảm nhận được tờ giấy đó liệu có tuổi 30 năm hay không thông qua chất liệu giấy, mực, mức độ cũ (ố vàng, mục nát theo thời gian) của giấy.

Thứ ba, nội dung giấy mượn đất phải thể hiện thửa đất đất cho mượn phù hợp với thửa đất trên thực địa thông qua tứ cận, đủ căn cứ xác định thửa đất cho mượn chính là thửa đất mà gia đình bạn đang sử dụng làm sân để xe hiện nay.

Thứ tư, lời khai của các nhân chứng, cán bộ địa chính, trưởng thôn... qua các thời kỳ về việc có hay không việc mượn đất.

Trường hợp việc mượn đất là có thật, giấy mượn đất cũng là thật, thửa đất được mô tả trên giấy mượn đất phù hợp với thửa đất trên thực địa thì bạn có nghĩa vụ phải trả lại đất cho chủ đất. Tuy nhiên, tòa án có thể sẽ xem xét đến phần công sức mà gia đình bạn đã bỏ ra để quản lý, tôn tạo như ngày nay (công sức san lấp, xây dựng) trong 30 năm qua để buộc chủ đất phải thanh toán cho bạn một phần công sức, giá trị đó.

Trường hợp người hàng xóm không chứng minh được họ là chủ thửa đất cho gia đình bạn mượn thì căn cứ các điều Điều 165 (Chiếm hữu có căn cứ pháp luật), Điều 236 (Xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật) Bộ luật Dân sự 2015 bạn có thể được pháp luật xác lập quyền sử dụng với thửa đất nói trên.

Luật sư Nguyễn Thị Phương Hoa
Công ty luật Bảo An, Hà Nội

Nguồn: https://vnexpress.net/mot-to-giay-viet-tay-tu-lau-co-du-manh-de-di-doi-dat-4924575-p2.html