Tôi là con trai cả trong gia đình 3 anh em, đều đã có gia đình, nhà riêng. Cha mẹ tôi sống độc lập, không hợp con cháu nên trước nay vẫn ở riêng, cách chúng tôi không xa.

Cách đây mấy tháng, bố tôi qua đời, không để lại di chúc. Ngoài căn nhà đang ở, ông bà còn có sổ tiết kiệm hơn 1 tỷ đồng và một thửa đất ở ngoại thành, hiện đều do mẹ quản lý. Các em tôi đều tôn trọng ý kiến của mẹ, không ai bàn tới chuyện chia thừa kế.

Tuy nhiên, gần đây tôi mở rộng làm ăn nên nhưng nhà riêng đã thế chấp cho dự án khác, giờ không biết huy động vốn ở đâu. Tôi ngỏ ý mượn mẹ sổ tiết kiệm, hứa trả lãi đúng như ngân hàng hoặc cao hơn, nhưng bà trước nay nghĩ tôi không có bản lĩnh kinh doanh, không tin tưởng nên từ chối.

Tôi vừa tủi thân, vừa bế tắc, quyết định đưa ra yêu cầu nhận phần tài sản thừa kế của mình từ di sản của bố. Tôi đề nghị với mẹ và các em: "Phần di sản của bố cần chia theo pháp luật, con xin lĩnh trước phần của mình". Nhưng mẹ tôi nổi đóa, nói rằng, bà còn sống thì không được chia chác gì. Mẹ khẳng định tài sản vẫn để nguyên, đã có kế hoạch sẵn cho các con nhưng hiện tại chưa phải lúc.

Tôi rất tôn trọng mẹ, không muốn làm căng thẳng tình cảm gia đình. Nhưng mặt khác, tôi anh băn khoăn liệu mình có quyền yêu cầu chia di sản thừa kế của bố không, hay phải chờ đến khi cả mẹ qua đời mới được chia?

Nếu pháp luật cho phép thì thủ tục để yêu cầu chia di sản được tiến hành thế nào, có cần sự đồng thuận của tất cả anh chị em và mẹ hay không?

Độc giả Tiến Dũng

Luật sư tư vấn:

Theo quy định tại Điều 609 Bộ luật Dân sự về quyền thừa kế, cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Điều 611 BLDS quy định thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 của Bộ luật này.

Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ di sản hoặc nơi có phần lớn di sản.

Pháp luật có quy định về 2 trường hợp là hưởng thừa kế theo di chúc và hưởng thừa kế theo pháp luật. Thừa kế theo pháp luật được áp dụng khi không có di chúc, di chúc không hợp pháp...

Như vậy, với quy định nói trên, việc bố bạn chết mà không để lại di chúc thì di sản của bố bạn được chia theo pháp luật (chia đều cho hàng thừa kế thứ nhất của bố bạn gồm: vợ, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của bố bạn).

Việc chia thừa kế không đòi hỏi phải được sự đồng ý của những người thừa kế khác. Do vậy, trên phương diện pháp luật, bạn hoàn toàn có quyền yêu cầu tòa án chia thừa kế đối với phần di sản của bố bạn để lại ngay sau khi mở thừa kế.

Tuy nhiên, trên phương diện đạo lý cũng như thực tiễn giải quyết chia thừa kế, bạn cần lưu tâm một số vấn đề sau:

Thứ nhất, việc bố bạn mới mất được vài tháng là khoảng thời gian quá ngắn để giải quyết vấn đề về thừa kế. Mọi người vẫn còn chưa nguôi ngoai nỗi đau trước sự ra đi của bố bạn, đặc biệt là mẹ bạn. Việc bạn đặt ra vấn đề chia thừa kế ở thời điểm này dẫn đến phản ứng dữ dội từ người thân là điều khó tránh khỏi, thậm chí là đương nhiên.

Thứ hai, lý do mà bạn đưa ra để chia thừa kế là bạn cần vốn để mở rộng kinh doanh là không phù hợp ở thời điểm này bởi nó không mang tính cấp thiết, bắt buộc phải thực hiện. Nói cách khác, việc chia thừa kế chưa phải là giải pháp cuối cùng và duy nhất. Đơn giản là bạn vẫn có thể lùi thời điểm mở rộng sản xuất xuất hoặc huy động vốn từ các nguồn khác để mở rộng kinh doanh. Nếu bạn không thể vay bạn bè hoặc ngân hàng thì chứng tỏ bạn chưa đủ niềm tin hoặc dự án của bạn không khả thi.

Thứ ba, nếu bạn vẫn nhất quyết chia thừa kế thì bạn sẽ phải đánh đổi sự bất đồng, mâu thuẫn nghiêm trọng với mẹ bạn và hai người em. Đây là những giá trị vô cùng to lớn mà bạn phải trân trọng. Giả sử sau khi chia thừa kế, dự án của bạn thành công nhưng tình cảm gia đình mất mát thì bạn có thể xây dựng lại tình cảm gia đình như trước được hay không. Trường hợp dự án không thành công thì đương nhiên bạn sẽ mất tất cả.

Thứ tư, việc bạn đặt vấn đề chia thừa kế ở thời điểm này chính là tự hủy hoại niềm tin mà mọi người vẫn dành cho bạn. Việc xây dựng lại niềm tin là điều khó khăn và thường là không thể.

Do vậy, bạn nên cân nhắc một cách kỹ lưỡng việc chia thừa kế đối với di sản của bố bạn để lại ở thời điểm hiện tại.

Luật sư Vũ Tiến Vinh
Công ty Luật Bảo An, Hà Nội

Nguồn: https://vnexpress.net/me-con-song-con-co-quyen-doi-chia-thua-ke-4946515-p2.html